 |
|
|
|
Θέμα: Οι παραδόσεις ως παράγων ανάπτυξης του Ελληνοπύργου Πασιαλής Λάμπρος Δεν υπάρχει λαός που να μη συνδέεται με το παρελθόν του μέσω πλήθους πολιτιστικών αποτυπωμάτων, που άφησαν πίσω τους μακροχρόνιες βιωμένες συνήθειες και κοινωνικές συμπεριφορές. Πρόκειται για ήθη και έθιμα τα οποία ασκήθηκαν παγίως και κατά γενική αποδοχή από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα και επέζησαν ως τις μέρες μας. Αυτά τα πολιτιστικά στοιχεία του παρελθόντος, που αναφέρονται σε ήθη και έθιμα, σε καθιερωμένες αρχές και συνήθειες, σε ηθικές αντιλήψεις και άλλους άγραφους κανόνες και τρόπους ζωής, που έφτασαν προφορικά σε μας από γενιά σε γενιά, οι σοφοί λόγιοι πρόγονοί μας τα συμμάζεψαν και τα ασφάλισαν μέσα σε μια βαρύτιμη δικαιοπρακτική λέξη, για να μη χαθούν στα μεταβαλλόμενα ρεύματα των καιρών. Άνοιξαν το μοναδικό στον κόσμο, για τον πλούτο και την εκφραστική του δύναμη, θησαυροφυλάκιο της ελληνικής μας γλώσσας και ανέσυραν με προσοχή τον όρο “παράδοση”, που για να λειτουργήσει, χρειάζεται τη συνυπευθυνότητα και την αυτοδέσμευση δύο μερών, χρειάζεται τη σύμπραξη των “αφενός” και “αφετέρου”, απαιτεί συνομολόγηση των συμβαλλομένων. Στην περίπτωσή μας, η παλιά γενιά εμπιστεύεται και εγχειρίζει, παραδίδει την τύχη των ηθικών αξιών και τους κανόνες ζωής της στην καινούργια, με την αξίωση, όχι απλώς να διαφυλάξει την κληροδοσία τούτη σαν ένα είδος μουσειακής παρακαταθήκης, αλλά να την κρατήσει σε ζωντάνια, να τη βιώσει και να τη μεταβιβάσει με τη σειρά της στη μεθεπόμενη γενιά. Η αντισυμβαλλόμενη γενιά, η νεότερη, αποδέχεται και παραλαμβάνει την κληρονομιά, είτε από ιερό σεβασμό προς τα πάτρια, είτε γιατί συμπορεύεται ενσυνειδήτως με το πνεύμα των ηθών και εθίμων του παρελθόντος και υιοθετεί σαν ωφέλιμη και αναγκαία τη συνέχισή τους. Πρόκειται όντως για μια ιδιότυπη δικαιοπρακτική μεταβίβαση άυλων αγαθών, όπου ο παραδίδων παρίσταται νοερώς και ταυτίζεται στην αντίληψη του αποδέκτη με τις ίδιες τις άυλες αξίες. Έτσι, ο δεύτερος νιώθει να τον βαραίνει η υποχρέωση για τη διαχείρισή τους κατά τα συνομολογηθέντα. Αυτό όμως πρακτικώς δεν είναι πάντα δυνατό. Η άκριτη προσήλωση στα πάτρια σαν αυτοσκοπός προσκρούει πολλές φορές σε νέες αντιλήψεις περί ποιοτικής αναβάθμισης της ίδιας της ζωής. Νέες εξελίξεις, νέα επιτεύγματα της τεχνολογίας και της επιστήμης και νέα φιλοσοφική θεώρηση του “ευ ζην” – με όποιο περιεχόμενο βρίσκει ο καθένας για τις ατομικές του επιλογές – δημιουργούν νέες ανάγκες και περιγράφουν νέο πλαίσιο απαιτήσεων για ποιοτική βελτίωση της ζωής. Και τότε επέρχεται η άφευκτη ρήξη. Ολόκληρη η ιστορία της προόδου του ανθρώπινου πολιτισμού είναι γεμάτη από συγκρούσεις των νεωτεριστικών δυνάμεων προς παγιωμένες παμπάλαιες συνήθειες των κοινωνικών ομάδων, για την επιβολή νέων αντιλήψεων. Και η παράκαμψη των εθίμων στην περίπτωση αυτή δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση! Απαιτείται μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις δραστική επέμβαση της Πολιτείας με ανάλογο ενίοτε πολιτικό κόστος ή και με αβέβαιο πρακτικό αποτέλεσμα καμιά φορά. Ας θυμηθούμε σαν παράδειγμα τη μανιάτικη βεντέτα και τις κρητικές μπαλωθιές. Ωστόσο, η αναθεώρηση αξιών και βιοτικών αντιλήψεων του παρελθόντος προβάλλει αφεαυτής ως αναπόφευκτη. Η κληρονομιά μπαίνει κάτω από το πρίσμα νέων δεδομένων και αξιολογείται με νέα κριτήρια. Ζυγίζεται η συμβατότητά της με το σήμερα, αναλύεται στα επιμέρους στοιχεία της και αξιοποιείται αναλόγως. Κάποια απ’ αυτά θα θεωρηθούν “εκτός τόπου και χρόνου” και θ’ αποθηκευτούν στην ιστορική μνήμη απλώς σαν μουσειακό υλικό, γιατί έχουν εκλείψει ήδη παντελώς οι προϋποθέσεις που τα συντηρούσαν. Άλλα πάλι θα κριθούν κατάλληλα να συνεχίσουν την ύπαρξή τους, είτε γιατί παρουσιάζουν συμβατότητα με το σημερινό τρόπο ζωής, είτε γιατί αποφέρουν απόλαυση, ψυχαγωγία ή και οικονομικό όφελος ακόμη. Το χωριό μας έχει να εγγράψει στον κατάλογο αυτής της δεύτερης κατηγορίας περιπτώσεις, που αξίζει τον κόπο να τις προσέξουμε. Σαν τέτοιες θα μπορούσαν να εκτιμηθούν: 1) Ο πασχαλιάτικος χορός του Ελληνοπύργου. Είναι το μοναδικό δείγμα σε ολόκληρη την περιοχή παμπάλαιου εθίμου που επιζεί σε πείσμα του μοντερνισμού και προσελκύει κάθε Πασχαλιά λάτρεις Ελληνοπυργιώτες από κάθε γωνιά της χώρας μας. Αλλά και οι ξένοι δείχνουν ανάλογο ενδιαφέρον και επισκέπτονται το χωριό μας το Πάσχα, για ν’ απολαύσουν αυτό το ωραίο έθιμο. Μα, θ’ αναρωτηθούν ίσως οι ξένοι προσκεκλημένοι μας εδώ, τι το ιδιαίτερο παρουσιάζει το έθιμο τούτο, ώστε να αποτελεί πόλο έλξεως θαυμαστών του; Η ιδιαιτερότητά του επικεντρώνεται κυρίως στα εκπληκτικά παμπάλαια τραγούδια που τον συνοδεύουν και στον τρόπο που ο χορός εκτελείται. Τα τραγούδια αυτά, διαλεγμένα από τους προγόνους μας με ιδιαίτερη προσοχή ανάμεσα στα πάμπολλα δημοτικά, για να τιμηθεί κατά πως της αξίζει η μέγιστη γιορτή της Χριστιανοσύνης, η “εορτή εορτών”, καθώς είναι το Πάσχα, αποτέλεσαν ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών με κοινά γνωρίσματα που τα διαφοροποιούν από τα άλλα. Αυτός λοιπόν ο μελίρρυτος πασχαλιάτικος ασματικός ποταμός του χωριού μας μπορεί να αξιοποιηθεί με κατάλληλη οργάνωση και προβολή, ώστε ν’ αποτελέσει πόλο έλξεως θαυμαστών και άλλων περιοχών, και όχι μόνο Ελληνοπυργιωτών. Ο αυτοσχεδιασμός, η έλλειψη συντονισμού και η άγνοια εν πολλοίς, από τους νέους κυρίως, των ολοκληρωμένων στίχων των τραγουδιών, που χαρακτηρίζουν τον πασχαλιάτικο χορό σήμερα σε κάποιο βαθμό, μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν με ανάλογη οργανωτική επέμβαση, ώστε το μυροβόλο λειμωνάρι της Πασχαλιάτικης αγάπης του Ελληνοπύργου ν’ αποτελεί απόλαυση για τους λάτρεις του. 2) Το πανηγύρι του Αγίου Αθανασίου. Ένας θεσμός παμπάλαιος και αυτός, που ασκήθηκε για πάρα πολλά χρόνια. Το πανηγύρι απλωνόταν κάτω από τις δεντροσυστάδες των βελανιδιών του γραφικότατου τοπίου, όπου το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου, ανήμερα της γιορτής του Αγίου, στις δύο Μάιου. Με το φανταστικό πανόραμα του θεσσαλικού κάμπου να απλώνεται σαν μαγευτικός πίνακας ζωγραφικής στο βάθος, οι πανηγυριώτες συνέρρεαν από ολόκληρη τη γύρω περιοχή, ορεινή και πεδινή, όχι απλώς για να τιμήσουν τη μνήμη του Αγίου, αλλά κυρίως για ν’ απολαύσουν τη δροσιά και τη μοναδική θέα του τοπίου και προπαντός βέβαια να ξεφαντώσουν. Οι χοροί στήνονταν κατά παρέες κάτω από τις βελανιδιές και στα ξέφωτα και άκουγες ετερόκλιτα μουσικά ακούσματα να φτάνουν στ’ αφτιά σου από παντού. Κλαρίνα, λαγούτα και βιολιά δεν έπαιρναν ανάσα. Ένας πραγματικός πανζουρλισμός, ένα ξέφρενο μεθύσι ξεφαντώματος, που κράταγε ως το σούρουπο. Ύστερα, όταν ο πολύς κόσμος, και ιδίως οι ξένοι πανηγυριώτες, διαλύονταν και οι “προσκυνητές” επέστρεφαν στα σπίτια τους, οι οργανοπαίκτες συνέχιζαν να σκορπούν με το ίδιο μεράκι, αλλά και με το αζημίωτο βέβαια, το κέφι στα καφενεία. Να λοιπόν ένας ακόμη θεσμός, που πάρα πολύ εύκολα μπορεί να αναβιώσει, μιας που η μνήμη του είναι πολύ νωπή ακόμη και η φήμη του ζωντανή σ’ ολόκληρη την περιοχή. Με τη σημερινή μάλιστα υποδομή που υπάρχει (δρόμος, φως, νερό) είναι απλώς θέμα καλής θέλησης και οργάνωσης το ξαναζωντάνεμά του. 3) Το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής. Πρόκειται για ένα νεότερο θεσμό, που με τον καιρό πήρε σιγά σιγά τη θέση του πανηγυριού του Αγίου Αθανασίου. Είναι γνωστός και αυτός σ’ ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή και λειτουργεί ήδη ευτυχώς κάθε χρόνο. Πριν από λίγα χρόνια διαρκούσε δύο ημέρες: Το βράδυ της παραμονής της εορτής της Αγίας και ανήμερα. Σήμερα περιορίστηκε στην πρώτη μόνο ημέρα και η εξέλιξή του βαίνει δυστυχώς μάλλον φθίνουσα. Προσωπικά πιστεύω ότι η αιτία πρέπει να αναζητηθεί όχι τόσο στην οικονομική δυσπραγία όσο την κακή οργάνωσή του, για να μην πω στην πλήρη ανοργανωσιά του. 4) Ελληνοπυργιώτικος γάμος. Εδώ δεν πρόκειται για ψυχαγωγική εκδήλωση. Έχουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο που αφορά ένα από τα σημαντικότερα στάδια της ζωής του ανθρώπου, που είναι ο γάμος και που λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1950 – 1960 με δικούς του παμπάλαιους εθιμικούς κανόνες. Η τριλογία “Συνοικέσιο – Σεβάσματα – Γάμος”, που με συναρπαστική γλαφυρότητα περιγράφουν στα βιβλία τους οι συγχωριανοί μας ιστοριοδίφες παπα – Βασίλης Σιούφας, Γιώργος Μάκκας και Γιάννης Γώγος, θα μπορούσε στα χέρια ειδικών να δώσει πλούσιο υλικό για συγγραφή ανάλογου σεναρίου και σκηνοθετημένη μετάπλαση της όλης διαδικασίας σε θεατρική παράσταση με τρεις πράξεις. Με την πρόβλεψη μάλιστα συμμετοχής και του ντόπιου κοινού στα δρώμενα, θα μπορούσε να προκαλέσει γενικότερο ενδιαφέρον και να χαρίσει ψυχαγωγική πλέον απόλαυση. Αλλ’ όμως, αγαπητοί συμπατριώτες, οι παραδόσεις, δεν προσφέρονται πάντα έτοιμες για εκμετάλλευση. Το δέντρο αυτό δεν είναι αυτοφυές. Καλλιεργείται μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι δημιουργούμε και δέχεται τις φροντίδες μας, για ν’ αποδώσει καρπούς, όταν μιλάμε για αναπτυξιακή σκόπευση με απώτερο στόχο το οικονομικό και κοινωνικό όφελος. Προβλέπεις και δημιουργείς εκεί που δεν υπάρχει, για να εισπράξεις ωφέλεια. Έτσι, ξεκινάει ένας καινούργιος θεσμός, που με την απαιτούμενη επιμέλεια θα αποδώσει τους επιθυμητούς καρπούς του. Αναφέρω σαν παράδειγμα τη γιορτή του κάστανου που ξεκίνησε πολύ δειλά και δοκιμαστικά πριν από δύο χρόνια, για να καταπλήξει την επόμενη κιόλας χρονιά τους πάντες με την αναπάντεχη μεγαλειώδη επιτυχία της. Ο δικηγόρος φίλος μου Άλκης Παναγόπουλος είχε ρίξει την σπερματική ιδέα του σαν έναυσμα για συζήτηση στη Θεσσαλονίκη, η πρόταση άρεσε, δοκιμάστηκε και ιδού τώρα τα αποτελέσματα. Ήδη η φήμη της γιορτής διαδόθηκε σε όλη την περιοχή και είναι βέβαιο ότι πολλοί από τους ξένους θα θέλουν να συμμετάσχουν σ’ αυτό το νεοφανές πανηγύρι. Το παράδειγμα του κάστανου θα μπορούσε να ενθαρρύνει την ανάληψη παρόμοιας πρωτοβουλίας από κάποιους για το ξεκίνημα ενός άλλου θεσμού, που να ακούει στον τίτλο “Αντάμωμα Ελληνοπυργιωτών”, κατά τα πρότυπα παρόμοιας εκδήλωσης των Σαρακατσαναίων. Απεδείχθη ότι τίποτα δεν είναι ανέφικτο, όταν υπάρχει οργανωμένη θέληση και ανασκούμπωμα για δράση. Επίσης, οι απίστευτες αθλητικές εγκαταστάσεις που απέκτησε το χωριό μας χάρη στις άοκνες προσπάθειες του εξαίρετου συμπατριώτη μας δικηγόρου Παύλου Σιούφα, θα μπορούσαν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν σαν μέσο προβολής του χωριού μας και ανάδειξης των δυνατοτήτων του. Ας μην ξεχνάμε ότι πίσω από τέτοιες κοινωνικές εκδηλώσεις κρύβονται και οικονομικά οφέλη, πέρα από τα ψυχαγωγικά. Όλες οι δραστηριότητες που αναφέραμε παραπάνω θα μπορούσαν να δώσουν ευκαιρίες σε αρκετούς συγχωριανούς μας, να εκμεταλλευθούν την κοσμοσυρροή και να προσφέρουν στους συμμετέχοντες γνήσια παραδοσιακά προϊόντα δικής τους δημιουργίας, όπως είναι λ.χ. οι πατροπαράδοτες λιχουδιές, που όλοι γευτήκαμε στα νιάτα μας: Κομπόστα, πλαστός, ζυμαρόπιτα, μπαντζίνα, άλλες πίτες πάσης φύσεως, τραχανόψωμο, ψητά κ.π.ά. αποτελούν πειρασμό, στον οποίο δύσκολα μπορεί ν’ αντισταθεί κανείς. Το εκλεκτό παραδοσιακό μας τσίπουρο με γλυκάνισο είναι επίσης ένα τερψιλαρύγγιο ποτό, που όλοι θα ήθελαν να απολαύσουν. Μερικοί ίσως με βαφτίσουν ονειροπόλο μ’ αυτά που αράδιασα παραπάνω. Δεν πειράζει! Στην αρχή πάντα έτσι γίνεται! Όλα φαίνονται δύσκολα και ακατόρθωτα! Ύστερα, έρχεται η δικαίωση που πολλές φορές μοιάζει με έκπληξη. Προσωπικά θα επιτρέπω στον εαυτό μου να βαυκαλίζεται ηδυφρόνως με το γλυκό όνειρο της πραγμάτωσης κάποτε αυτών των οραμάτων, ώστε ο καρδιακός παλμογράφος του χωριού μας να εξακολουθήσει να εγγράφει εντόνως και αδιαλείπτως το τεθλασμένο σήμα της ζωής του, άλλα και τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας να εναβρύνονται για την καταγωγή τους και να τιμούν τη γενέτειρα των προγόνων τους με διαρκή ή έστω τακτική παρουσία τους. Σας ευχαριστώ πολύ που με ακούσατε!
|
|
ΕΛΛΗΝΟΠΥΡΓΟΣ © 2005 |
